تاریخ بلبرینگ ایران بخش اول- ورود بلبرینگ
در این قسمت از دانشنامه بلبرینگ صنعتیک به بررسی ورود اولین بلبرینگ ها به ایران و موارد استفاده آنها می پردازیم.
با توجه به منابع در دسترس میتوان تاریخ بلبرینگ ایران به دو بخش قبل از دهه ۲۰ و بعد از دهه ۲۰ تقسیم کرد.
اولین بلبرینگ‌ها در دنیا با فرم امروزی:
در ساعت سازی در بین سالهای ۱۷۲۰ تا ۱۷۴۰ استفاده شد
وسیله دیگری که در آن اولین بلبرینگ‌ها استفاده شد کالسکه‌ها در سال ۱۷۹۴ میلادی بود
و در نهایت در سال ۱۸۶۹ میلادی به فرم امروزی در دوچرخه
در منابع ایرانی اطلاعات محدودی در مورد اولین بلبرینگ‌ها و یا بلبرینگ فروشی‌ها و یا نحوه ورود اولین بلبرینگ‌ها به کشور در دسترس است بنابراین به تاریخچه کوتاهی از چند وسیله که به احتمال زیاد اولین بلبرینگ‌ها همراه با آنها وارد ایران شده است می پردازیم.
وسیله‌هایی چون : کالسکه دوچرخه ساعت ژنراتور برق خودرو لوازم حفر چاه چرخ خیاطی و گرامافون و هواپیما و قطار و…
به ترتیب اسناد و تاریخ های موجود، احتمال میدهیم بلبرینگ ها به ترتیب که در زیر اشاره میشود در وسایل وارداتی قدیمی وارد ایران شده اند :
- کالسکه
- دوچرخه
- ژنراتور برق
- قطار
- اتومبیل
- دستگاه های حفاری چاه
- ساعت های شهری
- چرخ خیاطی
- گرامافون
- هواپیما
- و…
با ما همراه باشید در این بخش از دانشنامه بلبرینگ صنعتیک.
کالسکه
با توجه به ریشه این کلمه که در واقع یک کلمه ای روسی هست و اسناد به جای مانده اولین واردات این وسیله از روسیه به ایران صورت پذیرفته است.
کالسکه از اولین وسیله های دارای بلبرینگ بود که از خارج به ایران وارد شد
کالسکه برای اولین بار در حدود سال ۱۵۰۰ میلادی توسط یک تاجر روس به شاه عباس دوم هدیه داده شد
با توجه به تاریخ استفاده از ساچمه‌های فولادی و شیار عمیق در کالسکه‌ها که به سال ۱۷۹۴ برمیگردد بعید به نظر می‌رسد در آن بلبرینگ یا ساچمه به کار رفته باشد
در سالهای ۱۷۹۴ الی ۱۷۹۷ میلادی یک کالسکه دیگر توسط ملکه انگلیس به فتحعلی شاه قاجار هدیه داده میشود این کالسکه توسط کشتی به بصره سپس به بغداد و از آنجا به تهران انتقال داده میشود.
با توجه به باریکی خیابان‌ها و کوچه‌های آن زمان تهران این کالسکه از هم باز شده و به صورت تکه تکه به میدان ارگ آن زمان انتقال داده شده در آنجا دوباره مونتاژ می‌گردد.
با توجه به نبود راننده و فضای مناسب برای تردد و عبور کالسکه و از طرفی علاقه شدید فتحعلی شاه و اصرار وی، استفاده از این کالسکه به چند دور چرخیدن دور میدان ارگ محدود می شود.
بعدها ناپلئون هم کالسکه‌ای به فتحعلی شاه هدیه داد.
از سرگذشت این دو کالسکه خبری در دسترس نیست ولی با توجه به تاریخ ورود و کشور های سازنده آنها احتمال ورود اولین بلبرینگ های ایران در چرخ این کالسکه ها بسیار زیاد می باشد.
بعدها ناصرالدین شاه در حدود سال ۱۸۵۰ چندین کالسکه از اروپا برای خود خرید. یکی از این کالسکه‌ها امروزه در موزه خودرو در جاده مخصوص کرج در معرض دید عموم قرار دارد. در چرخ‌های این کالسکه از بلبرینگ استفاده شده است. این همان کالسکه‌ای است که در جریان بازدید ناصرالدین شاه از شاه عبدالعظیم وقتی که وی مورد سوء قصد قرار گرفت و در همین کالسکه به تهران منتقل شد . از این کالسکه در زمان تاج گذاری شاهان پهلوی و جشن های ۲۵۰۰ ساله نیز استفاده شده است.
این کالسکه با مارک ماریوس با سفارش معیرالممالک در کارگاه واگن فابریک کشور اتریش ساخته شده است. جالب است بدانید این شرکت کالسکه سازی هنوز هم فعال بوده به ساخت کالسکه‌های لوکس و اشرافی ادامه می‌دهد.
بعدها با همت معیرالممالک کالسکه سازی در ایران پا گرفت. احتمال استفاده از بلبرینگ با توجه به کپی کردن کالسکه های ساخت اروپا در کارگاه کالسکه سازی معیر الممالک بسیار زیاد میباشد.
کالسکه در ابتدا صرفاً توسط اشراف و شاهزاده‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت.
کم کم با عریض شدن راه‌ها و سنگفرش شدن خیابان‌ها و ساخت کالسکه در ایران، این وسیله در دسترس عموم مردم قرار گرفت که پیشبینی میکنیم این امر باعث رونق استفاده از بلبرینگ ها در ایران بوده است.
در دوران ناصرالدین شاه فردی به نام مهدی خان ۱۰ کالسکه تهیه کرد و در یکی از کاروانسراهای دروازه محمدیه که بعدها به کاروانسرای کالسکه مشهور شد اقدام به کرایه دادن این کالسکه‌ها نمود. این اولین سیستم حمل و نقل عمومی در ایران بود. کرایه دادن کالسکه ها هم نیاز به تعمیر و نگهداری و ایجاد مراکز تعمیراتی را پیش از پیش کرد.
دوچرخه
دوچرخه یکی از وسیله‌های قدیمی دارای بلبرینگ میباشد که احتمال می رود بلبرینگ با آن به ایران وارد شده باشد
تاریخ ورود اولین دوچرخه به ایران در جایی بین سالهای حکومت ناصرالدین شاه ذکر شده و تاریخ دقیقی در دسترس نیست.
در نوشته‌ها آمده است آن زمان که وسیله رفت و آمد مردم کالسکه درشکه و چهارپایان بوده است، فردی ارمنی تبعه روس به نام میمونیان اعلامیه می‌دهد و بلیط می‌فروشد به بهای دو قران و در اعلامیه خود اعلام میکند که قرار است در فلان تاریخ با اسب آهنی خود در میدان مشق گردش کند.
در نتیجه در آن تاریخ جمعیت زیادی به تماشای گردش این فرد بر روی دوچرخه اش در میدان مشق می روند. با توجه به تاریخ استفاده بلبرینگ در دوچرخه که به سال ۱۸۶۹ برمیگردد و تاریخ سلطنت ناصرالدین شاه بین سال های ۱۸۴۸ الی ۱۸۹۶ احتمال اینکه در این دوچرخه ذکر شده از بلبرینگ استفاده شده بود بسیار بالا بوده است.
برای دوچرخه در ایران ابتدا از نام‌های مرکب شیطان، دوچرخ شیطان، بی سیکلت، بای سیکلت، دوچرخه پایی و در نهایت از نام دوچرخه استفاده شده است.
در منابع متاخر گزارش شده است که بعد از موسیو میمونیان مردم تهران دوچرخه را در همان میدان مشق تهران (باغ ملی) در زیر پای دو نوجوان ۱۵ الی ۱۶ ساله انگلیسی دیده اند. آنها فرزندان دیپلمات‌های انگلیسی بودند که با دوچرخه در سطح شهر تهران تردد میکردند.
مردم آن زمان با دیدن دوچرخه در خیابان و نحوه ی حرکت و تعادل عجیب آن بر روی دو چرخ بدون آن که کسی یا چیزی آن را نگه داشته باشد در زیر لب بسم ا.. گفته و دور میشدند. باور عموم بر این بوده که این مرکب توسط شیاطین و پریان هدایت میشود.
در عکس‌های به جا مانده از دوران قاجار به یک عکس از یکی از دختران ناصرالدین شاه که بر روی دوچرخه نشسته است بر می‌خوریم.
در کتاب خون و نفت نوشته منوچهر فرمانفرمائیان پسر عبدالحسین میرزا فرمانفرما نخست وزیر در سال ۱۲۹۴ احمد شاه نوشته شده است که یکی از اولین دوچرخه های وارداتی به شهر تهران توسط پدرش به او هدیه داده شده است.
این وسیله هم به مانند همه وسیله‌های وارداتی آن زمان کم کم همه گیر شد. برند دوچرخه های وارداتی ان زمان شامل برند های: هرکولس، رالی، سه تفنگ، بیرمنگام و.. می شد که همه ساخت کشور انگلیس بودند. این برند ها توسط نمایندگی های همین برند ها در ایران فروخته میشدند. متاسفانه اطلاعات قابل استنادی در مورد فروش لوازم یدکی و بلبرینگ در این نمایندگی ها دردسترس نیست.
بعدها فردی به نام حسین شیخ آقا چند دوچرخه تهیه کرده و در خیابان ناصر خسرو در مغازه اش، اقدام به اجاره دادن دوچرخه ها نمود. پس از او فردی ارمنی به نام ادیک در خیابان منوچهری مغازه دوچرخه فروشی و دوچرخه سازی افتتاح نمود. شاید مغازه ادیک جزو اولین مغازه هایی بوده که در آن بلبرینگ هم فروخته میشد.
اولین ژنراتورهای برق
ژنراتورهای برق که با ذغال سنگ کار می کردند از اولین وسیله های بلبرینگ دار وارد شده به ایران میباشند. در نقل قول ها از اولین مولد برق ایران در شهر بندر انزلی یاد شده که توسط فردی روسی وارد شده و لامپ روشن میکرده است و بعدا از مولدی که چراغی در حرم امام رضا روشن می کرده است سخن به میان امده. اما در اسناد گرد اوری شده در موزه صنعت برق واقع در میدان شهدا تهران حاکی از آن است که اولین مولد برق در سال ۱۸۸۵ میلادی (۱۲۶۴) تنها ۶ سال پس از اختراع آن توسط ادیسون به ایران وارد شد و برای چراغانی کردن کاخ گلستان استفاده شد. دو سال بعد در سال ۱۸۸۷ میلادی (۱۲۶۶) به دستور ناصرالدین شاه فردی به نام محمد حسین امین الضراب یک ژنراتور برق دیگری به ایران وارد کرد که در تکیه دولت با آن هنگام عزاداری چند لامپ روشن کردند. با توجه به تاریخ ورود و تکنولوژی این ژنراتورهای ذغال سنگی- بخار آبی میدانیم که در تولید آنها از بلبرینگ ها استفاده شده بود و چه بسا برای تعمیرات چندین بار بلبرینگ های آن تعویض شده بود.
زمان ناصرالدین شاه اولین کارخانه تولید برق در خیابان چراغ گاز آن زمان (چراغ برق) توسط میرزا حسن خان سپه سالار افتتاح شد که با برق تولید شده آن خیابان چراغ برق را چراغانی کردند. این کارخانه دوام چندانی نداشت.
در سال ۱۹۰۲ در شهر تبریز هم نیروگاهی توسط قاسم خان والی تاسیس شد که بخشی از خیابان مجیدی را با آن چراغانی کردند. این ژنراتور هم دوام چندانی نداشت. از تعمیرات و نگهداری و تامین قطعات آن اطلاعاتی در دسترس نیست.
در حدود سال ۱۹۰۵ میلادی (۱۲۸۴) نیروگاه دیگری به قدرت ۴۰۰ کیلووات از نوع بخاری-پیستونی در همان خیابان چراغ برق به همت امین الضراب افتتاح شد که به صورت مستمر به مشترکین عمومی چند ساعت در شبانه روز برق می فروخت. مطمینا در تعمیر و نگهداری از این نیروگاه از بلبرینگ ها استفاده شده است.
بعدها در حدود سال های ۱۹۲۰ الی ۱۹۳۰ (۱۳۰۰ الی ۱۳۱۰) بخش های خصوصی از جلمه کارخانه های آردسازی و ریسندگی ها و.. ژنراتور خریداری کرده و اقدام به تامین برق مورد نیاز خود نمودند. در این دوره طبق اسناد به جای مانده تعمیرات ژنراتورهای برق به عنوان شغل، که در اوایل توسط مهندسان اروپایی و سپس توسط مهندسان ایرانی دانش آموخته خارج انجام میشده، به رسمیت شناخته شد.
این افراد از اولین کسانی بوده اند که در ایران با بیرینگ ها آشنا شدند و از آن استفاده کردند.
در سال ۱۹۳۳ میلادی (۱۳۱۲) رضا شاه یک نیروگاه ۶۴۰۰ کیلواتی از شرکت اشکودا چکسلواکی خرید که در سال ۱۹۳۷ (۱۳۱۶) در میدان ژاله آن زمان (میدان شهدا) به راه اندازی رسید. این ژنراتور دیزلی در موزه صنعت برق موجود هست و در آن از بلبرینگ های ZKL چکسلواکی استفاده شده است.
صنعت برق ایران صنعت ادامه داری بوده و اسنادی دیگری از خرید دوباره ژنراتورهای از شرکت اشکودا در سال ۱۹۴۰ میلادی (۱۳۱۹) موجود است که به دلیل شروع جنگ جهانی هرگز به ایران تحویل داده نشد و….
قطار
اولین قطار اما در زمان ناصرالدین شاه پس از سفرهای اروپایی وی در حد فاصل بندر انزلی و پیربازار رشت ساخته شد. طول تقریبی این راه آهن ۱۲ کیلومتر بود. این خط در راستای توسعه تجارت بین ایران و روسیه توسط شرکت روسی خوشتاریا تاسیس شد و در عمر ۹ ساله خود کالا و مسافر جابجا میکرد. در منابع گنجایش مسافر این قطار را ۱۰۰ نفر اعلام کردند. لوکوموتیو این خط هنوز در سازمان بنادر بندرانزلی موجود هست و بر روی آن تاریخ ۱۸۴۸ میلادی حک شده است.
از عوامل از بین رفتن این خط به سیل و سپس کارشکنی طرفهای روسی اشاره شده است.
بعدها در سال ۱۸۸۲ میلادی یک خط تراموا مابین تهران و شاه عبدالعظیم احداث شد. طول آن ۸۷۰۰ متر عنوان شده است. این خط توسط یک مهندس فرانسوی به نام مسیو بواتال اجرا شد. لوکوموتیو این خط را یک شرکت بلژیکی با کمک سرمایه داران روسی ساخته بود. اخیرا حین یک حفاری در سطح شهر تهران بخشی از این خط تراموا کشف شده است.
بی شک این دو قطار در چرخ ها و موتور خود بلبرینگ های زیادی داشته اند و از اولین بلبرینگ های ایران بوده اند.
بعد ها خط راه آهن های کوچکی مثلا از جلفا تا تبریز یا دور دریاچه اورمیه توسط روس ها و خطی در جنوب و خوزستان برای جابجایی نفت توسط انگلیس ها به بهره برداری رسیده بود. در زمان رضا شاه اما راه آهن در ایران رشد کرد.
در ادامه تاریخچه بلبرینگ های ایران در دانشنامه بلبرینگ صنعتیک به بررسی اولین خودروهای وارد شده به ایران میپردازیم.
اتومبیل
اولین اتومبیلی که به ایران وارد شد توسط مظفرالدین شاه پسر ناصرالدین شاه در سال ۱۹۰۰ میلادی ( ۱۲۷۹) به ایران وارد شد. مظفرالدین شاه در سفرش به بلژیک در نمایشگاه صنایع آن زمان با خودروی رنو آشنا شد و طبق یک مکالمه ثبت شده در تاریخ اولین خودروهای ایران را به قیمت اولی رایگان و دومی ۱۶۰۰ فرانک از شرکت رنو خریداری کرد. وجه این خودرو از طریق وامی که از یک بانک انگلیسی استقراض شده بود تامین شد. این خودرو ها به همراه دو مهندس فرانسوی که به عنوان راننده و تعمیر کار استخدام شده بودند از راه های زمینی به شوروی و از آنجا توسط کشتی در دریای خزر ابتدا به بندر انزلی منتقل شد، سپس از طریق راه های ناهموار آن موقع به تهران منتقل شد.
یکی از خودروها در مسیر انتقال از انزلی به تهران در راه خراب شد و در همان جا رها شد. از سرنوشت آن خودرو اطلاعات دیگری نداریم، آیا همانجا اوراق شد یا که کامل به دست فراموشی سپرده شد؟ یا بعدها به جای دیگری منتقل شد؟
خودرو دوم اما که به رنگ آبی آسمانی روایت شده است به تهران رسید. مهندسان فرانسوی جزو اولین تعمیرکاران خودرو در ایران بودند و بی شک از اولین افراد مرتبط با بلبرینگ در ایران نیز بودند.
این خودرو در جریان ترور محمدعلی شاه قاجار در دوشان تپه توسط نارنجکی که به زیر آن پرتاب شد منفجر شد و امروزه بقایایی از ان در دسترس نیست. محمد علی شاه از این سوقصد جان سالم به در برد.
در منابع متاخر از خریداری خودرو توسط احمد شاه قاجار از برند رولزرویس اسنادی در دسترس هست.
از اولین شرکت های خودروسازی مستقر در ایران میتوان به شرکت فورد آمریکا اشاره کرد که در اواخر دوره قاجار در تهران خیابان چراغ برق اقدام به افتتاح نمایندگی فروش و در ادامه تعمیرات خودرو کرد. در حدود سال های ۱۳۰۰ (۱۹۲۱)
در آن موقع دو مدل خودرو فورد لاری و فورد دور سیمی در ایران عرضه شد.
شرکت فورد از اولین فروشنده های لوازم یدکی و بلبرینگ خودرو در ایران بود.
با همه گیری استفاده از اتومبیل در بین ایرانیان کم کم مراکز کرایه گاری و کالسکه اقدام به خرید اتومبیل کردند. اولین گاری خانه تهران ها که تبدیل به گاراژ خودرو شد طبق اسناد تاریخی گاری خانه سید اسدا.. حسینی بود که اقدام به جابجایی بارها و مسافران به وسیله خودرو کرد.
کم کم به مرکزیت خیابان چراغ برق تهران گاری خانه ها تبدیل به گاراژ ماشین شدند و در این گاراژ ها اولین تعمیرکاران مشغول تعمیرات و نگهداری خودروهای آن زمان شدند.
پس صنف تعمیرکاران خودرو ها از اولین ایرانیان استفاده کننده از بلبرینگ های امروزی بودند.
در اویل دهه ۲۰ شمسی کمپانی شورلت نیز در چراغ برق تهران نمایندگی فروش و تعمیرات خود را افتتاح کرد.
اولین شرکت تولید کننده خودرو در ایران شرکت جیپ ایران بود که جیپ ۶ سیلندر کالسکه ای در در سال ۱۳۳۸ (۱۹۵۹) وارد بازار کرد و در ادامه شرکت فیات ایران بود که در سال ۱۳۳۹ (۱۹۶۰) در ایران به تولید خودرو اقدام نمود. در آن سال ها این کارخانه ها عمدتا مشغول مونتاژ خودرو در ایران بودند و اکثر قطعات وارد میشد.
حفر چاه های نفت
حفر چاه های نفت با توجه به عمق چاه ها و فشار گازهای منبسط شده فقط با اختراع ماشین آلات حفر چاه و استفاده از بلبرینگ ها در این ماشین آلات میسر شد، با توجه به سابقه نفتی کشورمان مسلما یکی از صنعت هایی که به وفور در آن از بلبرینگ استفاده شد صنعت نفت بود.
تاربخ حفر اولین چاه نفت در ایران به سال ۱۹۰۲ میلادی در زمان مظفرالدین شاه قاجار برمیگردد. طبق قراردادی شرکتی انگلیسی متعلق به آقای دارسی امتیاز حفر چاه را در این گرفته و در ابتدا به حفر چاه در منطقه چیا سرخ و شادرین مشغول شده است.
نتایج این حفاری ها نتیجه بخش نبوده ولی مسلما یکی از اولین دستگاه های دارای بلبرینگ در حین این اکتشافات وارد ایران شده و باتوجه به شرایط چاه های نفتی مستلزم تعمیر و نگهداری هم بوده است.
پس از این حفاری ها در سال ۱۲۸۶ شمسی (۱۹۰۷) حفاری ها در منطقه مسجد سلیمان انجام شد که در حدود یکسال بعد به نفت رسید. این اولین چاه نفتی خاورمیانه بود.
هواپیماها
در سالهای استخراج نفت توسط انگلیسی ها فرودگاهی هم در شهر مسجد سلیمان توسط انگلیسی ها افتتاح شد. میتوان گفت اولین هواپیماها در ایران هم در شهر مسجد سلیمان توسط انگلیسی ها بر زمین نشستند.
در منابع دیگری هم از اولین هواپیمایی که در تهران فرود امده است اطلاعاتی در دسترس است که به سال ۱۲۹۲ شمسی (۱۹۱۳) اشاره دارد. نقل شده که این هواپیما ابتدا از روسیه توسط فردی به نام کوزمیسنسکی با کشتی به انزلی منتقل شده و سپس به سمت تهران پرواز کرده است. در تهران پس از جست‌وجو زیاد برای محلی مناسب برای فرود بلاجبار در میدان مشق فرود امده است که باعث صدمه دیدن و خرابی بخشهایی از هواپیما شده است.
در مدت اقامت این هواپیما در تهران از مردم برای بازدید از این تکنولوژی پول گرفته می شد.
پس از تعمیرات این هواپیما طبق محاسبات این فرد روس میدان مشق فضای کافی برا به پرواز درآوردن مجدد هواپیما دارا نبود. هواپیما اوراق شد و توسط گاری به منطقه ای صاف در خارج تهران منتقل شد و در آنجا پرواز کرده و به بندر انزلی بازگشت و از انجا دوباره بار کشتی شده به روسیه باز گشت. بیشتر این تعمیرات و مونتاژ هواپیما در قسمت بدنه اتفاق افتاده است ولی در اینکه این هواپیما دارای بلبرینگ بود شکی نیست.
اولین هواپیماهای خریداری شده توسط ایران در سال ۱۳۰۱ در زمان احمد شاه قاجار وارد ایران شدند. این هواپیماها از نمایندگی شرکت یونکرس آلمان مستقر در تهران خریداری شده بودند. در تاریخ سال های بعد از هواپیمایی چون اف ۱۳ و داکلاس دی سی-۳ آمریکایی نام برده شده است.
ساعت
ساعت ها از اولین وسیله هایی در دنیا بودند که در ساخت آنها از بلبرینگ های استفاده شد. در ایران اما روایت دیگری از ساعت و ساعت سازی نقل میشود. در کتاب جامع مفیدی در سال ۷۵۲ قمری (۱۳۵۱ میلادی) از ساعتی در شهر یزد یاد شده که توسط ابوبکر ساعت ساز یزدی ساخته شده بود و در میدان وقت الساعت یزد نزدیک مدرسه رکنیه نصب شده بود. هیچ اطلاعاتی از مکانیسم و ساختار این ساعت در دسترس نیست.
از اولین ساعت های وارد شده در ایران اسنادی در دسترس هست.
اولین ساعت شهری در سال ۱۹۰۳ میلادی توسط احمدخان مشیر السطنه از اروپا به ایران وارد شد و در مسجد مشیرالسطنه (مسجد الاقصی) واقع در خیابان مولوی تهران روی برجی نصب شد. این ساعت هنوز هم در همان مسجد موجود هست ولی سالیان سال است که متوقف شده است.
این ساعت توسط کارگاهی در فرانسه شهر پاریس به صورت سفارشی تولید شده وساخت و نصب آن در ایران حدود ۱۲ سال زمان برده است. در واقع این ساعت در اواخر سال ۱۸۹۰ میلادی سفارش داده شده بود.
بعد از این ساعت، ساعت های شهری شمس العماره و ساعت مسجد جامع تهران و ساعت میدان وقت الساعت یزد در دروان قاجار وارد شدند و در سطح شهر نصب شده اند. همه این ساعت ها در حال حاضر موجود بوده و برخی از آنها پس از گذشت سالها هنوز هم در حال کار کردن میباشند و بلبرینگ های آنان در حال چرخش هست.
بی شک این ساعت های شهری جزو اولین مکانیسم های وارد شده ی دارای بلبرینگ به ایران بوده اند و شغل ساعت سازی از اولین شغل های در ارتباط با بیرینگ ها در ایران بوده است.
چرخ خیاطی
اولین چرخ خیاطی در زمان مظفرالدین شاه به همراه یک خیاط قفقازی به عنوان سوغات از اروپا به تهران آورده شد تا با آن لباس های درباریان دوخته شود.
خیاط های معروف آن زمان در بازار امیر با نخ و سوزن مشغول به دوخت لباس بودند.
اولین چرخ خیاطی که به بازار ایران راه پیدا کرد، سر از یک عتيقه فروشی در انتهای خیابان لاله زار، در آورد. صاحب ارمنی این عتیقه فروشی بعد ۶ ماه موفق به فروش این چرخ خیاطی به یک خیاط شد.
بعدها شرکت سینگر آمریکا با برند گلدفینگر فروشگاهایی در بازار مرغی و بازار بزاز ها دایر کرد و اقدام به فروش چرخ خیاطی نمود. در این فروشگاها معلمانی آمریکایی حضور داشتن که به مراجعین نحوه استفاده از چرخ خیاطی را آموزش میدادند. در همین مراکز چرخ خیاطی ها تعمیر نیز می شدند.
تعمیرات چرخ خیاطی و تعمیرکاران آن نیز از دسته اولین صنعتگران ایرانی بودند که با بلبرینگ ها سر و کار داشتند.
این چرخ خیاطی ها درمیان مردم به گل فینگل مشهور شدن و در اوایل شرعی بودن آن محرز نشده بود، میگفتند ممکن است نماز خواندن با لباس های دوخته شده توسط این ماشین جایز نباشد.
در ادامه به بررسی گرامافون میپردازیم
گرامافون
در ابتدا به نام حافظ الصوت یا حبس الصوت در اواخر دوره ناصرالدین شاه وارد ایران شد. وسیله ای که فقط در دربار ناصرالدین شاه از ان استفاده شد. هیچ اطلاعاتی از این گرامافون و نحوه کار کردن در دسترس نیست. نمیتوانیم بگوییم حتی در ان از بلبرینگ ها استفاده شده بود.
سالها بعد در حدود سال ۱۹۰۵ میلادی(۱۲۸۴) فردی به نام ماکسیم پیک شرکتی در ایران ثبت کرد و اولین گرامافون خود را در جلو قهوه خانه ای در مرکز شهر تهران، در شرق میدان شمس العماره در معرض دید عموم قرار داد.
میدان شمس العماره محل تردد درباریان و اشراف بود. این گرامافون بعدا به صاحب قهوه خانه اهدا شد تا مردم ایران بیشتر با گرامافون آشنا بشوند. بعدها ماکسیم صدای مظفرالدین شاه و چندی از درباریان را در صفحه گرامافون ضبط کرد.
کم کم خرید و استفاده از این محصول هم به مانند تمام محصولات وارداتی از اروپا فراگیر شد. ساعت سازان و تعمیرکاران چرخ خیاطی از اولین تعمیرکاران گرمافون ها در ایران بودند. این احتمال که این افراد در تعمیر و نگهداری گرمافون ها از بلبرینگ ها استفاده میکردند وجود دارد.
در این مقاله کالاهای اروپایی وارداتی به ایران قدیم رو مورد بررسی قرار دادیم و با پیگیری تاریخچه آن اولین بلبرینگ های وارد شده به ایران و اولین افرادی که از بلبرینگ استفاده کردند رو به صورت تقریبی شناسایی کردیم.
طبق مقاله بالا اولین بلبرینگ ها در قالب کالسکه ها وارد ایران شد و چند دوری دور میدان ارگ چرخید و بازایستاد. در ادامه در دوچرخه ها در کوچه و بازار های ایران گشت و دوست وکلا و رعیا و شاگرد مغازه ها شد و سپس در مولدهای برق چرخید و شب های تاریک ناصری را زینت بخشید، بعد از آن در سفری دور و دراز از فرانسه در قالب خودرو وارد ایران شد و سالها همسفر شاهان و اشراف شد.
در ادامه چرخش هایش خود را در سرزمین های نفت خیز ایران یافت و در حفر چاه های نفتی به خدمت گرفته شد. در قالب ساعتی شهری از فرانسه به ایران رسید و بر فراز برج های بلند نصب شد و با صدای تیک تیک و چرخش خود اهمیت نظم و زمان را به مردمان آن دوران آموخت. در سالهای بعد اما لباس دخترکان و پسرکان ایران زمین را دوخت و در قهوه خانه ها چرخید و صدای تصنیف هایش مرحم مردم آزرده ان دوران شد. مردمانی که حتی برای دیدن دوچرخه مجبور به پرداخت پول بودند. در ایران قدیم حتی استفاده از تکنولوژی های روز دنیا در گرو اماها و اگرها بوده است.
در ادامه اما می پردازیم به اولین بلبرینگ فروشی های ایران که در مغازه هایشان فقط بلبرینگ فروختند و کوشیدن در پیشرفت صنعت ایران به نوبه خود نقشی ایفا کنند..
با سپاس از همراهی شما در این بخش از دانشنامه بلبرینگ صنعتیک…